از چادرپوشی تا پخت نان عباس علی در سرخ ترین روستای ایران

به گزارش دَبی بلاگ، باغشهر تاریخی نطنز، علاوه بر آثار ملموس تاریخی، آئین های کهن عزاداری برای امام حسین(ع) نیز دارد که شاید کم نظیر و حتی بی نظیر باشد.

به گزارش خبرنگار خبرنگاران، آئین های کهن فراوانی در شهرستان نطنز و به خصوص شهر نطنز برای ایام عزاداری امام حسین(ع) در محرم الحرام وجود دارد که شاید کم نظیر و حتی بی نظیر باشد.

بر افراشتن چادر حسینیه ها یا همان چادرپوشان، جاروکشی، نخل پوشان، نخل گردانی، شَده برداری، طلوع خوانی، جغجغه زنی، پرسه زنی، پخت نان عباسعلی، خانه عَلم و تعزیه خوانی بعضی از آئین های کهن شهرستان نطنز در ایام محرم الحرام است.

چادرپوشان حسینیه ها در آخرین آدینه پیش از محرم

یکی از مراسم هایی که از قدیم در نطنز انجام می شده، برافراشتن خیمه های حسینیه های شهرستان نطنز بوده است که در آخرین آدینه پیش از ماه محرم انجام می گردد. در این مراسم که با نوحه خوانی و سینه زنی همراه است، جوانان و پیر غلامان چادر خیمه های عزاداری و حسینیه ها را برافراشته می نمایند تا عملاً محرم در نطنز پیش از همه جای ایران آغاز گردد.

قدیمی ترین حسینیه های شهرستان نطنز در شهر نطنز واقع شده که چهار حسینیه به نام های افوشته، سرشک، ارشاد علیا و مرکز شهر هستند که متعلق به دوران قاجاریه هستند.

مراسم نمادین جاروکشی پیرغلامان، آغاز مراسم عزاداری در نطنز

مردم نطنز، از همان شب اول ماه محرم مراسم عزاداری را آغاز می نمایند که اولین مراسم در حسینیه ارشاد علیای نطنز برگزار می گردد.این مراسم نمادین جاروکشی پیر غلامان حسینی است که پیر غلامان جارو به دست و آب پاش، به صورت نمادین حسینیه را جارو نموده و برای برپایی مراسم عزاداری آماده می نمایند.

از همان شب اول مراسم های عزاداری در شهرستان نطنز آغاز می گردد و رفته رفته که به روزهای تاسوعا و عاشورا نزدیک تر می گردد، حسینیه ها و تکایا با حضور بیشتر مردم رنگ و بوی رسمی تری به خود می گیرد.

شب هفتم محرم، زمان نخل پوشان است

مراسم نخل پوشان هرسال شب هفتم محرم الحرام برگزار می گردد که پیر غلامان با پوشیدن لباس های عزا و در دست داشتن شمع و پرچم به همراه سینه زنی جوانان و نوای سنج و دمام، نخل قدیمی کوی مزرعه خطیر را سیاه پوش می نمایند.

در همین زمینه، جواد رجبی، رئیس هیئت حضرت ابوالفضل العباس(ع) کوی مزرعه خطیر نطنز، به خبرنگار خبرنگاران گفت: در شب هفتم محرم الحرام، طبق یک سنت 200 ساله نخل قدیمی کوی مزرعه خطیر نطنز سیاه پوش می گردد.

وی اضافه نمود: در ابتدای مراسم نخل داخل حسینیه به همت جوانان به حرکت در می آید و با نوحه و نوای سنج و دمام همراه است که پشت سر نخل پیرغلامان حسینی هیئت حرکت می نمایند.

رئیس هیئت کوی مزرعه خطیر گفت: سپس نخل را میان حسینیه قرار داده و پیرغلامان، سیاه پوش شدن نخل را انجام داده و جوانان نیز اطراف حسینیه ایستاده و به سینه زنی مشغول می شوند.

وی توضیح داد: سپس صبح روز هفتم محرم الحرام نخل را به همراه دسته سینه زنی به سمت حسینیه مرکز شهر نطنز حرکت داده و بعد از چرخاندن در حسینیه، در صندلی مخصوص در حسینیه مرکز شهر نطنز به عنوان گرو و امانت قرار می دهند.

رجبی اعلام کرد: سپس دوباره روز عاشورا هیئت کوی مزرعه خطیر به حسینیه مرکز شهر نطنز رفته و بعد از عزاداری نخل را به همراه خود به حسینیه کوی مزرعه خطیر باز می گردانند.

عزاداری شب تاسوعا در سرخ ترین روستای ایران

یکی از زیباترین و سوزناک ترین مراسم های عزاداری در ایام محرم در نطنز در روستای ابیانه برگزار می گردد که خود سرآمد و نگین تاریخ ایران است. مراسم پرسه زنی، جغجغه زنی، طلوع خوانی، شَده بردای و نخل گردانی از رسوم مهم و کهن این روستا است که از شب تاسوعا آغاز و تا عصر عاشورا ادامه دارد.

در همین زمینه علی عابدینی، دهیار روستای ابیانه در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران، اظهار کرد: شب تاسوعا یا همان شب نهم محرم، در مسجدی به نام مسجد یسمان مراسمی برگزار می گردد که ذاکری نام دارد و به این صورت است که مردم این محله در مسجد جمع شده و نوحه هایی را با آهنگ های خاص و سبک هایی از ابیانه قدیم را با خود زمزمه می نمایند.

وی اضافه نمود: مراسم سنتی سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) در روز تاسوعای حسینی با عنوان جغجغه زنی در روستای تاریخی ابیانه با حضور اهالی این روستا با حال و هوای خاصی برگزار می گردد.

دهیار ابیانه با بیان اینکه بعد از آغاز نوحه خوانی، صدای چِک چک به هم خوردن جغجغه های چوبی آغاز می گردد که فضای خاصی را ایجاد می نماید، گفت: از آغاز مراسم جغجغه زنی، بعضی اهالی روستا دسته دسته در کوچه ها قدم می زنند و در مقابل خانه هایی که خیرات و نذری دارند، می ایستند و پس از احوال پرسی با صدای بلند فاتحه ای می خوانند و سراغ خانه بعدی می روند.

وی توضیح داد: نام این مراسم پرسه زنی است و اهالی روستا در صبح تاسوعا و عاشورا با حضور در مقابل خانه هایی که از تاسوعا و عاشورای سال گذشته تا سال جاری عزیزی را از دست داده اند، فاتحه ای نثار روح مرحوم می نمایند و به تدریج به سمت محل برگزاری مراسم جغجغه زنی می روند.

عابدینی در خصوص جغجغه و جنس آن، اعلام کرد: جغجغه به اشیا کوچک چوبی گفته می گردد که در ابتدای مراسم در اختیار حاضران قرار می گیرد و سوگواران حسینی با به هم کوبیدن دو جغجغه به هم، در رثای شهیدان کربلا عزاداری می نمایند.

به گزارش خبرنگاران، یکی دیگر از مراسم هایی که در بعد از ظهر تاسوعا در ابیانه نطنز برگزار می گردد، شَده برداری است که در این مراسم قبل از آغاز نخل گردانی شَده برداری برگزار می گردد.

شَده تیغه های تکی علامت است که سر یک چوب قرار می گیرد و با پارچه تزیین می گردد که از مسجد و حسینیه خارج شده و بعد از پرسه زنی، شَده ها را در جای خود قرار می دهند و به سراغ نخل برداری می روند.

بعد از جغجغه زنی و پرسه زنی و شَده برداری، آئین نخل گردانی آغاز می گردد که دارای شکوه و عظمت خاصی است که در این مراسم، نخل به حرکت درمی آید و حرکت این نخل از همان ابتدای جهت بسیار سخت است و هنگامی که مردم نخل را بر دوش می گیرند باید آن را از کوهی با شیب تند بالا ببرند.

عده ای زیر پایه های نخل هستند و عده ای طنابی را که به نخل بسته شده به طرف بالا می کشند و هم زمان در این هنگام، بخشی دیگر از مردم ابیانه آماده به حرکت در آوردن نخل محله بالا می شوند.

یکی دیگر از آئین های کهن این روستا، طلوع خوانی است که حدود 2 ساعت قبل از اذان صبح عاشورا آغاز می گردد که مردم در هر محله جمع شده و بدون طبل و سنج آغاز به نوحه خوانی می نمایند که یک مدح مخصوص و قدیمی دارد.

سپس پرشورترین بخش مراسم های سنتی در ابیانه نطنز یعنی نخل برداری آغاز می گردد که صبح عاشورا نخل محله بالا به حرکت در می آید و همه مردم چه ابیانه ای و چه مهمان ها در محله پرزله جمع می شوند و منتظر به حرکت در آمدن نخل هستند و در این فاصله چای تازه دمی که به دست خود اهالی در مسجد پرزله به صورت نذری داده می گردد می نوشند.

در روز و شب تاسوعا و عاشورا در دیگر نقاط شهرستان نطنز، مراسم های متفاوت و بی مانندی برگزار می گردد که می توان به خانه عَلم در روستای نسران اشاره نمود. این خانه فقط و فقط سالی یک بار و آن هم روز تاسوعا باز می گردد.

در همین خصوص، علی مشربی بادی، رئیس اداره ارشاد نطنز به خبرنگار خبرنگاران گفت: در بافت قدیم روستای نسران از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز، خانه ای قدیمی وجود دارد به نام خانه عَلم که این خانه قدیمی هفت علم در خود جای داده است و در بین اهالی داری قداست خاصی است. این هفت علم که نماد هفت طایفه بزرگ این روستا است، در خانه عَلم قرار گرفته است و شاید بتوان به قداست عدد هفت در اسلام هم اشاره ای کرد و شاید الگویی از آن در این تعداد علم باشد.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نطنز گفت: صبح روز تاسوعا با تأسی از این که روز حضرت عباس(ع) نام گذاری شده است و حضرت عباس علمدار کربلا بوده است، این هفت علم که از تاسوعای سال قبل در خانه علم بوده اند و هیچ کس دستی به آن ها نزده است، توسط پیرغلامان این روستا از جای خود خارج شده و با نوحه و ناله فراوان تزئین و پارچه بندی می شوند.

وی توضیح داد: بعد از آماده شدن هر هفت علم که یکی از آن ها به علم بیرق دار معروف است و بلندتر از بقیه است و در جلوی صف حرکت می نماید و چهار علم با پارچه های رنگی و سه علم با پارچه های مشکی تزیین می گردد، جوانان و دیگر اهالی این روستا به در خانه عَلم رفته و با سینه زنی و عزاداری به حسینیه قدیم این روستا مراجعه نموده و بعد از عزاداری همه عزاداران به مسجد قدیم روستا می روند و نماز جماعت ظهر تاسوعا را به جا می آورند.

مشربی اعلام کرد: همچنان این هفت علم همراه هیئت روستا است و هیئت و این هفت علم به در خانه تک تک مردم روستا می روند و نذورات و خیرات مردم انجام می گردد و شب عاشورا که فرا می رسد، بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشای شب عاشورا، عزاداری مفصلی توسط مردم با چرخاندن این هفت علم انجام می گردد.

وی اضافه نمود: این هفت عَلم به خانه عَلم بازگشته و در جای خود قرار می گیرد تا تاسوعای سال بعد در جمع عزاداران قرار گیرد، نکته جالب اینجاست که در قدیم الایام در دهه دوم محرم به مدت هفت شب چراغی در خانه علم روشن می شد، اما امروزه شخصی به نام بابای علم هست که هر شب چراغی را در خانه علم روشن می نماید.

از دیگر مراسم های روز تاسوعا در شهرستان نطنز، پخت نان محلی عباسعلی در بادرود است که در زبان محلی مردم به نام کوکوله زردو معروف است که بعد از پخت بین عزاداران توزیع می گردد.

از دیگر مراسم های شب تاسوعا در نطنز می توان به شب زنده داری بعضی از مردم همراه با عزاداری و پخت حلیم هم اشاره نمود. در روز عاشورا به عنوان آخرین روز از دهه اول ماه محرم الحرام، نطنز چهره دگرگونی به خود می گیرد.

از هر گوشه ای صدای طبل و سینه زنی و نوحه به گوش می رسد و اکثر خیابان ها و معابر مسدود است و هیئت ها در حال تردد هستند که از جالب ترین مراسم های صبح عاشورا حضور بعضی از دسته های عزاداری در آرامستان ها و خیرات و طلب فاتحه برای درگذشتگان است.

ظهر عاشورا زمانی است که دیگر در حسینیه مرکز شهر جای سوزن انداختن نیست و کاروان نمادین اسرا و شهدای کربلا از حسینیه ارشاد علیا حرکت و به حسینیه مرکز شهر نطنز می آیند که طبق گفته بزرگان این مراسم قدمت چند صد ساله دارد.

بعد از آن نوبت نماز ظهر عاشورا است که به یاد آخرین نماز امام حسین(ع) در روز عاشورا در جای جای نطنز نماز جماعت برگزار می گردد.

عصر عاشورا زمانی است که اکثر حسینیه ها تعزیه امام حسین(ع) و گودی قتلگاه را برگزار می نمایند و بعد از آن در خرابه ها و کوچه ها به یاد اسرای کربلا شمع روشن می نمایند.

شاید از جالب ترین مراسم های شب یازدهم یا همان شب شام غریبان در نطنز، حضور هیئت های عزاداری در حسینیه ها بدون طبل و بلندگو و زنجیرزن با پرچم های جمع شده و همچنین نوحه خوانی با ضرب آهنگ هفت ضرب است که نشان از انتها عزاداری در دهه اول محرم الحرام در شهرستان نطنز دارد.